Seniorenkennis en junioren-tech op de tandem
Legal tech en de internationalisering van belastingregels gaan de belastingpraktijk behoorlijk veranderen. Willen belastingadviseurs relevant blijven, dan zullen ze daarin moeten meegaan, zegt Nikola Djankov, voorzitter van de Jonge Orde van Belastingadviseurs (JOB).
Kunnen we je omschrijven als een fiscalist 3.0?
‘Die term gebruik ik eigenlijk niet. Maar op een aantal punten is mijn werk anders dan dat van de vorige generaties. Legal technology is een extra instrument in de gereedschapskist van de belastingadviseur. Persoonlijk vind ik die technologische ontwikkelingen erg interessant. En het belastingrecht is veel internationaler geworden. Voor zowel de directe als de indirecte belastingen zie je ontwikkelingen in OESO-verband en ook op EU-niveau. Dat beïnvloedt de manier waarop bedrijven zakendoen en dus ook hoe belastingadviseurs te werk gaan. Legal tech helpt daarbij om makkelijk en goed aan verplichtingen te voldoen die uit de internationale regels voortkomen.’
Kunt je dat illustreren met een voorbeeld?
‘Belastingplichtigen hebben steeds meer informatieverplichtingen richting de fiscus. Denk aan DAC6, DAC7, Pijler 2 en country-by-country reporting op het gebied van de directe belastingen, en CBAM en CESOP bij de indirecte belastingen. Een belangrijke toepassing van legal tech is dat het veel eenvoudiger wordt om veel data door te spitten. Dat kan de adviseur ontlasten, die is minder bezig met repetitief werk en heeft meer tijd voor strategischer werk. De belastingadviseur kan dan vooral doen waar hij goed in is: waarde toevoegen waaraan de cliënt behoefte heeft.’
Raakt de internationalisering van de belastingwetgeving iedereen in de fiscale praktijk?
‘Natuurlijk vooral die partijen die internationaal actief zijn. Een Nederlandse onderneming die niets over de grens doet kán met die internationale fiscaliteit worden geraakt, maar veel minder. Hoe meer er op Europees niveau wordt geharmoniseerd, des te meer ook de lokale ondernemer ermee te maken krijgt. Vroeg of laat dus ook de lokale belastingadviseur.’
Legal tech kan de adviseur ontlasten. Die is minder bezig met repetitief werk en kan vooral waarde toevoegen
Kan de moderne fiscalist nog zonder legal tech?
‘Legal tech is een kapstokbegrip, daar valt zo veel onder. Maar zonder zou prima moeten kunnen, fiscalisten hebben dat decennia op die manier gedaan – ook als er veel informatie moest worden doorgenomen. Een multinational moet heel veel fiscale informatie uit meerdere landen halen. Probeer dat maar eens op een gestructureerde wijze te doen, zonder iets over te slaan. Zonder technologie kom je er ook wel, maar technologie is een heel welkome toevoeging.’
Want het bespaart veel tijd.
‘De vraag is: heb je die tijd en is de klant bereid daarvoor te betalen. Het traditionele model is nog steeds: wij schrijven tijd en factureren dat. Maar tijdwinst is niet het enige voordeel. Technologie kan hoofdzaken snel en misschien beter scheiden van bijzaken. Je komt sneller tot de kern en je kunt dan nauwkeuriger adviseren. Is een tool goed ingeregeld, dan kan ook de menselijke foutgevoeligheid omlaag.’
Welke risico’s of bedreigingen zie je op dit gebied?
‘Ik spreek liever van uitdagingen. Je moet systemen altijd voeden met kennis en informatie. Als de input niet goed is of als het algoritme niet goed functioneert, dan is de uitkomst ook niet goed. Dan kun je bias krijgen. AI kan vooringenomen zijn of tot foute output leiden als je verkeerde brondata in het systeem stopt. Dan is de uitkomst niet alleen inhoudelijk onjuist, maar ook maatschappelijk onaanvaardbaar. Verder zijn er uitdagingen op het gebied van privacy en ethiek. Omdat je werkt met cliëntgegevens, moet je er zeker van zijn dat je AI-systeem privacy kan waarborgen of ervoor zorgen dat cliëntgevoelige informatie nooit in een tool terechtkomt. Je wilt voorkomen dat confidentiële gegevens openbaar worden. Je moet je nooit blindstaren op wat AI als output geeft. Het moet daarom een hulpmiddel zijn en niet een vervanging van zélf goed blijven nadenken.’
We moeten legal tech niet gaan forceren bij mensen die er niet op zitten te wachten
Hoe veranderen deze ontwikkelingen de relatie met klanten?
‘Mogelijk willen zij sneller respons van hun belastingadviseur. Zij weten ook dat wij niet meer op een kamertje dozen met documenten moeten doorspitten. Klanten weten heel goed welke voordelen legal tech voor ons heeft en dus ook voor henzelf. Verder kan legal tech de klantgerichtheid vergroten, omdat je nauwkeuriger adviezen kunt geven. Er is al software voorhanden die je in staat stelt om verbanden te leggen tussen gegevens uit de jaarcijfers en daardoor eerder risico’s kan ontdekken. Zo kun je de klant proactiever adviseren. Mogelijk moeten we in de toekomst ook andere prijsafspraken maken voor bulkwerk, zodat de cliënt ook een financieel voordeel heeft bij legal tech-toepassingen.’
Is legal tech iets voor jouw generatie, ook hebben oudere collega’s er ook iets aan?
‘Alles staat of valt met urgentie. En iedereen moet leren ermee om te gaan. De een doet dat wat sneller dan de ander, omdat hij er meer affiniteit mee heeft of ermee is “opgegroeid”. Maar we moeten het niet gaan forceren bij mensen die er niet op zitten te wachten. Ik hoop wel dat elke fiscalist dit in meer of mindere mate zal omarmen. Als men inziet welke voordelen het kan opleveren, krijg je iedereen wel aan het luisteren.’
Is daar een rol weggelegd voor de jongere generatie?
‘Je zou het meer als een tandem moeten doen. De jongere generatie heeft iets meer affiniteit en interesse in tech, de oudere generatie heeft veel kennis en ervaring. Dat moet je samenbrengen.’
Hoe actief en bewust zijn je collega’s bij de JOB hiermee bezig?
‘Logischerwijs de ene meer dan de andere, maar over het algemeen is er zeker interesse in legal tech. Ze schrijven zich regelmatig in voor cursussen op het gebied van tax and technology, die steeds meer worden aangeboden. Je hebt dat ook nodig om relevant te blijven. Voor zover mogelijk draagt de JOB daar een steentje aan bij. Ook vanuit de wetenschap bestaat die interesse en worden de curricula hierop aangepast om ook de technische en ethische kanten van legal tech te behandelen. De jonge generatie fiscalisten zal niet alleen technisch bekwaam zijn, maar let daarbij ook op het maatschappelijke aspect van legal tech.’
Wat anders gaat er de komende tijd in de belastingpraktijk nog veranderen?
‘De markt vraagt ook om adviseurs met een financiële of technische achtergrond, en die gaan ook het fiscale domein betreden. Dat zal invloed hebben op de manier van samenwerken. We spreken nog verschillende talen, dat moeten we op elkaar zien af te stemmen.’
Hoe ziet het vak er over vijf, tien jaar uit?
‘Het zal in ieder geval niet uitsterven, zoals oud-staatssecretaris van Financiën Willem Vermeend ooit voorspelde. Zo’n doemscenario zie ik niet voor me. Wel zal door alle internationale ontwikkelingen de complexiteit van de fiscaliteit groter worden. De behoefte aan gespecialiseerde kennis zal onverminderd groot zijn. Dat maakt het werkveld nog interessanter. De belastingadviseur zal minder repetitief werk hoeven doen en zich nog proactiever moeten opstellen. Als beroepsgroep moeten we ervoor te zorgen dat legal tech goed wordt ontwikkeld en ingezet. Technologische kennis is belangrijk, maar fiscale expertise blijft vooropstaan.’
Nikola Djankov (32)
- 2020 Master fiscaal recht, Erasmus Universiteit Rotterdam
- 2019-2020 Stages bij Deloitte, Meijburg & Co, NautaDutilh, EY en Loyens & Loeff
- 2020-heden Belastingadviseur, Loyens & Loeff
- 2021-heden Auteur Fiscale Encyclopedie de Vakstudie, Wolters Kluwer
- 2022-heden Voorzitter Jonge Orde van Belastingadviseurs
