Vijf vragen aan Diana van Hout over het project Fiscale Rechtshulp en Rechtsbescherming

Vijf vragen aan Diana van Hout, hoogleraar belastingrecht aan Radboud Universiteit Nijmegen en universitair docent aan Tilburg University, over het opzetten van een initiatief, in samenwerking met de NOB, voor fiscale rechtshulp aan kwetsbare burgers in Nederland.

Wat is de aanleiding voor dit project en hoe wisten de NOB en jij elkaar te vinden?

In Nederland zijn de voorzieningen voor fiscale rechtshulp beperkt, terwijl niet zelfredzame burgers geconfronteerd kunnen worden met complexe fiscale vraagstukken en de Belastingdienst steeds slechter bereikbaar wordt. In een land als de Verenigde Staten, is er een National Taxpayer Advocate Service die de rechten van belastingplichtigen in de VS beschermt. Dat was voor mij de aanleiding om een artikel over dit onderwerp te schrijven. Dit artikel ‘Fiscale rechtshulp voor hulpbehoevende belastingplichtigen’ verscheen op 13 november 2018 in Weekblad Fiscaal Recht (WFR). Ook binnen de NOB was men zich aan het oriënteren op een initiatief voor een vorm van fiscale rechtshulp voor mensen die geen professioneel gemachtigde kunnen bekostigen. Bij verschillende aangesloten kantoren en individuele leden bestond die behoefte en de NOB wilde dit ook graag faciliteren en op die manier een bredere maatschappelijke bijdrage leveren.

Nog dezelfde dag na het verschijnen van mijn artikel in WFR nam Arjo van Eijsden, toenmalige bestuurslid binnen de NOB, contact met mij op om te bespreken of en zo ja hoe we samen konden optrekken, zodat iedere burger toegang heeft tot fiscale rechtshulp. Dat kreeg een vervolg in de vorm van een aantal brainstormsessies. Niels Boef en ik waren bij de eerste bijeenkomst nog met z’n tweeën maar vanaf de tweede bijeenkomst waren we al met een groep fiscalisten uit verschillende gelederen die samen bespraken hoe we deze mensen het beste konden helpen.

Wat houdt het project fiscale rechtshulp in?

In Nederland zijn al diverse initiatieven die fiscale rechtshulp bieden. Uiteraard konden we kiezen voor het opzetten van nog een initiatief dat concrete fiscale rechtshulp aan belastingplichtigen biedt. Maar we kwamen tot de conclusie dat een overkoepelend samenwerkingsverband van bestaande initiatieven structureel meer invloed kan uitoefenen dan alle initiatieven afzonderlijk. We hebben ons ten doel gesteld om samen een platform voor fiscale rechtshulp op te zetten. Dit platform gaat bestaande initiatieven ondersteunen, met elkaar in contact brengen en fungeert als spreekbuis om de sociale rechtshulp een extra geluid of kanaal te geven in het onder de aandacht brengen van (veel) voorkomende problematiek bij beleidsmakers en betrokken instanties zoals de belastingdienst. We willen daarbij de verbinding maken tussen de verschillende bestaande initiatieven in Nederland, zodat die een stem kunnen vormen. Dit is ook van belang voor de belastingwetenschap omdat we hiermee veel dieper in de haarvaten van de maatschappij kunnen gaan zitten.

De afgelopen maanden zijn we bezig geweest met het inventariseren welke initiatieven er zijn, welke leemtes en welke knelpunten we nu al signaleren die we kunnen oplossen. Afgelopen voorjaar zijn we voor het eerst met verschillende organisaties, zoals de verschillende Belastingwinkels, Sociale Raadslieden en Nationale Ombudsman, Belastingdienst, Openbare Bibliotheken en de wetenschap bijeengekomen om behoeftes in kaart te brengen, problemen te signaleren en te bekijken hoe die kunnen worden opgelost. We hebben naar aanleiding van deze bijeenkomst ook een aantal representatieve casusposities gekregen van onder meer de sociale raadslieden waarbij mensen ernstig in de knel waren gekomen. Deze worden nu binnen de Belastingdienst opgepakt zodat ze kunnen onderzoeken wat de problemen nu precies zijn en hoe deze, meer structureel opgelost kunnen worden.

Wat houdt het programma van het symposium in?

Titel van het symposium is ‘Fiscale Rechtshulp en Rechtsbescherming – Verleden – Heden – Toekomst’. We laten zien wat er al gedaan is, wat er momenteel gedaan wordt en wat er nog gedaan moet worden. We staan daarbij stil bij de leemtes die er zijn en waar momenteel de meeste behoefte aan is. Uit de inventarisatie is gebleken dat bij een aantal organisaties de behoefte aan hulp het meest urgent is. Deze hulpvraag is heel veelzijdig en hoeft niet altijd te betekenen dat er veel tijd gevraagd wordt van een kantoor of adviseur. Hulp bieden kan bijvoorbeeld door het verstrekken van een specifiek softwareprogramma, af en toe een vraag beantwoorden, het voeren van een procedure of een aantal uur vrijwilligerswerk zijn. Tijdens het symposium laten we dus de hulpvraag zien en gaan we inzichtelijk maken hoe je een bijdrage aan dit initiatief kan leveren. Hier lees je meer over het symposium en hoe je kan deelnemen.

Wat kunnen we verwachten na het symposium, wat is het vervolg?

De belangrijkste stap die we nu moeten zetten is om de bestaande initiatieven te versterken.Om een voorbeeld te noemen, een aantal Belastingwinkels hebben concreet behoefte aan een aanspreekpunt (bij de Belastingdienst), een stukje begeleiding en willen meer gezamenlijk gaan optrekken. De Belastingwinkel in Eindhoven heeft momenteel de meeste problemen en staat zelfs op omvallen vanwege het gebrek aan (ervaren) vrijwilligers. Dit zijn allemaal problemen waarbij we via het platform Fiscale Rechtshulp ondersteuning aan kunnen bieden.

Verder hoop ik dat we dit symposium jaarlijks kunnen herhalen waarbij we terugkijken op het voorgaande jaar en vervolgens in kaart brengen waar mogelijk nog leemtes zitten in de rechtsbescherming of rechtshulp van mensen die geen professioneel gemachtigde kunnen betalen.

Ik hoop ook echt op een samenwerking tussen de Belastingdienst, NOB, RB, Sociale Raadslieden, Belastingwinkels, Rechtswinkels, belangenorganisaties, de wetenschap enzovoorts zodat we samen kunnen optrekken om de rechtsbescherming van belastingplichtigen te versterken, daar waar dat nodig is. Uiteindelijk zou het, het mooiste zijn als we als platform volkomen overbodig zouden zijn.

Heb je nog een oproep voor onze leden?

Als je rechtsbescherming voor kwetsbare burgers belangrijk vindt, wijs dan niet naar een ander die het probleem maar moet oplossen maar kom zelf in actie. Wat kunnen jij en je kantoor doen om hier een bijdrage aan te leveren? Waarbij we ook open staan voor jullie ideeën. Deze oproep doe ik graag aan alle leden van de NOB.